Γενετική σύσταση γηγενών ποικιλιών του Κυπριακού αμπελώνα

Abstract

Η ενασχόληση του ανθρώπου με τη γη δεν άλλαξε μόνο τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι εξασφάλιζαν την τροφή τους∙ άλλαξε κυρίως τη συμπεριφορά τους και συνεπώς την ίδια τους τη ζωή. Έμαθαν να μιλούν, να χρησιμοποιούν τα εργαλεία και τη φωτιά και με τον καιρό ο Homo Erectus εξελίχθηκε σε Homo Sapiens, δημιουργό επιστήμης και πολιτισμού. Πρώτος σταθμός σε αυτή την πορεία υπήρξε η συνειδητή χρήση των τεχνικών παραγωγής τροφής και η συνακόλουθη μόνιμη εγκατάσταση. Με τη δημιουργία μόνιμης εγκατάστασης, ξεκίνησε και η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας (πουλερικά, κατσίκες) και της γεωργίας. Οι επιταχυνόμενοι ρυθμοί προσαρμογής και εξημέρωσης επιλεγμένων -φαινοτυπικά- άγριων ειδών φυτών έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα της σταθερά επαναλαμβανόμενης καλλιέργειας. Επίσης, τα οφέλη της γεωργικής ανάπτυξης έδωσαν κίνητρο για την εξερεύνηση και τον πειραματισμό των ανθρώπων με την φύση. Οι πειραματισμοί αυτοί αποτέλεσαν το πλαίσιο της πρώτης επαφής του ανθρώπου με την έρευνα. Αρχικά οι προσπάθειες ανάπτυξης της γεωργίας αφορούσαν την ανακάλυψη νέων εργαλείων και μηχανημάτων ικανών να περιορίσουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό το σωματικό μόχθο. Σε επόμενο στάδιο διευρύνθηκε η δυναμική της καλλιέργειας επιλεγμένου φυτικού υλικού (ατόμων) από προηγούμενες φυτείες (μητρικά φυτά). Η διεύρυνση αυτή αποτέλεσε ταυτόχρονα και το πρώτο βήμα στην εξέλιξη του τομέα της ειδικής βελτίωσης φυτών, πρακτική που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Η καλλιέργεια που έμελλε να συνοδεύσει την πορεία εξέλιξης του ανθρώπου έως και σήμερα επιλέχθηκε για τη μεγάλη γκάμα των προϊόντων που πρόσφερε. Σε αυτή την εργασία παρουσιάζεται μια εξερεύνηση της ιστορίας του φυτού Vitis vinifera L., διερευνάται η σχέση του με το είδος Vitis sylvestris C.C.Gmel. της οικογένειας Vitis, και εξετάζεται η γενετική θέση του Κυπριακού αμπελώνα μέσα στον παγκόσμιο αμπελογραφικό χάρτη. Για την εκπόνηση της παρούσας εργασίας, συλλέχθηκαν 190 δείγματα από φύλλα παλαιών αμπελώνων, ηλικίας άνω των 40 ετών την άνοιξη του 2018-2019. Έγινε εφαρμογή μεθόδου μοριακών δεικτών με μικροδορυφόρους σε 11 μη γονιδιακούς τόπους, οι οποίοι -μέσα από εκτενή μελέτη της βιβλιογραφίας- φαίνεται να σημειώνουν το μεγαλύτερο πολυμορφισμό μεταξύ των ποικιλιών. Τέλος, δημιουργήθηκε ένα δενδρόγραμμα της γενετικής σχέσης των Κυπριακών ποικιλιών τόσο σε τοπική όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Ο προσδιορισμός της θέσης του Κυπριακού αμπελώνα μέσα στον παγκόσμιο χάρτη θα επιτρέψει την ανάδειξη του και θα καταδείξει ό,τι αφορά την καλλιέργεια του φυτού στην περιοχή. Επίσης, θα καταστήσει δυνατή τη σύνδεση της εξέλιξης του φυτού -μέσω του γενετικού δέντρου- με την πορεία μεταφοράς του στη Δυτική Ευρώπη από τις τότε χώρες της Ανατολής.