Η σημειοαισθητική προσέγγιση της Βυζαντινής τέχνης ως εικονική κληρονομιά

Abstract

Η διατριβή παρουσιάζει το θεωρητικό πλαίσιο και την εφαρμοσμένη προοπτική μιας καινοτόμου μεθοδολογίας με στόχο τη δημιουργία νοήματος (meaning) και ανάδειξη της αξίας (value) της βυζαντινής τέχνης με χρήση εικονικών τεχνολογιών (virtual technologies) σε εικονικά περιβάλλοντα (virtual environments). Η εργασία που επιτελέσθηκε στηρίζεται κυρίως σε τρία κύρια γνωστικά πεδία: 1) Αισθητική (Aesthetics) και Αισθητική θεώρηση Βυζαντινής Τέχνης (Byzantine Art Aesthetics), 2) Σημειωτική θεωρία (Semiotics) και 3) Εικονική κληρονομιά (Virtual Heritage-VH). Σημαντικό μέρος της μελέτης που έγινε αποτελούν η έρευνα αξιολόγησης (evaluation) ηλεκτρονικών εφαρμογών εικονικής κληρονομιάς με τη συμμετοχή εθελοντών καθώς και η διατύπωση καθοδηγητικών κανόνων σχεδιασμού (design guidelines) οι οποίοι προτείνονται για το σχεδιασμό ενός πρότυπου εικονικού μουσείου (virtual museum) βυζαντινής τέχνης (Μουσείο Άγιος Ιωάννης Λαμπαδιστής-Μονή Καλοπαναγιώτη). Μέχρι σήμερα δεν έχει προταθεί κάποια αξιόπιστη μέθοδος σχεδιασμού και αξιολόγησης εφαρμογών στον τομέα VH ώστε να αξιοποιηθεί ως αντικειμενικό μοντέλο καθοδήγησης στο νεοσύστατο αυτό επιστημονικό χώρο ούτε έχουν προταθεί καθοδηγητικές γραμμές σχεδιασμού. Μέσα από το θεωρητικό υπόβαθρο μελέτης αναπτύσσεται ένα καινοτόμο σημειωτικό μοντέλο «Περίπτωση μελέτη Σημειόσφαιρα» (Case study Semiosphere) το οποίο στηρίζεται σε τρείς βασικές θεωρίες σημείων μέσα από το οποίο εξάγονται κανόνες σχεδιασμού και αξιολόγησης για τη βυζαντινή τέχνη προτείνοντας την εφαρμογή τους σε μελλοντικά πειράματα: των Charles Sanders Peirce – Charles Morris – Yuri Lotman. Με την έρευνα στο θεωρητικό σκέλος της διατριβής, συντελείται συνεισφορά στα πεδία της σημειωτικής και της αισθητικής θεωρίας ξεχωριστά και γι’ αυτό παρουσιάζεται εκτεταμένη ανάλυση που δείχνει ειδικά τη διασύνδεση των δύο πεδίων όπου και εξάγονται σημαντικά συμπεράσματα. Ειδικά μέσα από τις θεωρίες σημείων Peirce και Morris, προκύπτει επίσης κριτική προς σημαντικούς εκπρόσωπους της αισθητικής θεωρίας που σχετίζεται ειδικά με τη δυνατότητα με τη βοήθεια της σημειωτικής να εφαρμοσθούν τεχνικές για την ανάλυση της τέχνης και τη διεξαγωγή πειραμάτων αξιολόγησης στην αισθητική, όπως όμως και κριτική σε μοντέρνες θεωρίες στη σημειωτική. Μέσα από το πρόγραμμα μελέτης, προτείνεται ακόμα η αναθεώρηση της υπάρχουσας αισθητικής προσέγγισης της βυζαντινής τέχνης του Παναγιώτη Μιχελή με τη βοήθεια ιδεών από το έργο του Κωνσταντίνου Καβαρνού.

Εντοπίζοντας επίσης μια ειδική σύγκλιση από τη «θεωρία των σχέσεων» του Καβαρνού που της δίνεται η ονομασία «Ελληνικό παράδειγμα», που εκλαμβάνεται ως πρωτο-σημειωτική θεωρία με πρωτο-αισθητικά και πρωτο-σημειωτικά στοιχεία κυρίως μέσα από τις φιλοσοφίες τέχνης των Πλάτωνα και Αριστοτέλη αλλά και τη βυζαντινή φιλοσοφία, υποστηρίζεται πως το εφαρμοσμένο μοντέλο εργασίας με τη βοήθεια των σημείων και τις θεωρίες Peirce-Morris-Lotman, η προτεινόμενη προσέγγιση ταιριάζει πολύ με το Ελληνικό παράδειγμα δίνοντας απαντήσεις σε αναφερθέντα χαρακτηριστικά προβλήματα των υπό μελέτη κλάδων.