Αειφορία, περιβάλλον και πολιτισμός στην εκπαίδευση μέσα απο δράσεις σε μουσεία : απόψεις εκπαιδευτικών, προκλήσεις και προοπτικές

Abstract

Η διατριβή εστιάζει στη σχέση μεταξύ αειφορίας, περιβάλλοντος και πολιτισμού στην εκπαίδευση, μέσα από δράσεις σε μουσεία. Πιο συγκεκριμένα, διερευνά τη διάχυση της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη μέσω της Μουσειακής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, δηλαδή μέσω της αξιοποίησης μουσείων για Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Πρόκειται για μια εκπαιδευτική δράση που, όπως η μελέτη τεκμηριώνει, συνάδει με τις αρχές της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη και ως εκ τούτου έχει τη δυνατότητα να προαγάγει την αειφορία μέσω της εκπαιδευτικής πράξης με ένα ολιστικό τρόπο, εντάσσοντας ισότιμα και τις πολιτισμικές πτυχές ανάμεσα στις άλλες. Το θεωρητικό πλαίσιο που καθοδηγεί και στηρίζει την παρούσα μελέτη συναπαρτίζεται από την Κριτική Θεωρία, την Κριτική Παιδαγωγική και την Κριτική Παιδαγωγική του Χώρου, με έμφαση στην τελευταία. Το ερευνητικό μέρος της μελέτης εστιάζει στην εξέταση της προαναφερθείσας εκπαιδευτικής δράσης υπό την οπτική γωνία των εκπαιδευτικών, οι οποίοι κατέχουν θέση κλειδί για την υλοποίηση των θεωριών και των πολιτικών στην πράξη. Ειδικότερα, η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στις πεποιθήσεις των εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση μουσείων για Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο πλαίσιο της αειφορίας, στις πεποιθήσεις τους για τη σχέση μεταξύ πολιτισμού και αειφορίας, καθώς και στους παράγοντες που επηρεάζουν την πρόθεσή τους για επιλογή και αξιοποίηση της συγκεκριμένης εκπαιδευτικής δράσης. Μέσα από ποιοτική μεθοδολογία διερευνώνται τα τρία κύρια ερευνητικά ερωτήματα και το ένα υποερώτημα που καθοδήγησαν την παρούσα μελέτη. Το κύριο ερευνητικό εργαλείο αποτέλεσαν οι ημιδομημένες συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν με σαράντα εκπαιδευτικούς δημοτικής εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο των συνεντεύξεων χρησιμοποιήθηκαν ακόμη τρία ερευνητικά εργαλεία: οι κάρτες ταξινόμησης, οι προσωπικές χαρτογραφήσεις εννοιών και το ερωτηματολόγιο. Όλα μαζί συγκέντρωσαν μια ευρεία γκάμα δεδομένων, τα οποία αναλύθηκαν με θεματική ανάλυση προκειμένου να δοθούν απαντήσεις στις υπό διερεύνηση πτυχές. Συγκεκριμένα, αναφορικά με τις απόψεις για την αξιοποίηση μουσείων για Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, οι εκπαιδευτικοί παρουσιάστηκαν να απασχολούνται περισσότερο για την καταλληλότητα της φύσης και των μέσων του μουσειακού χώρου καθώς και για το είδος και το περιεχόμενο της μάθησης που συνδέονται με την εν λόγω εκπαιδευτική δράση. Για τις παραμέτρους αυτές οι συμμετέχοντες εξέφρασαν τόσο θετικές όσο και αρνητικές απόψεις, με τις πρώτες να υπερισχύουν των δεύτερων. Επίσης, οι συμμετέχοντες αντιμετώπισαν θετικά τη σχέση μεταξύ αειφορίας και Μουσειακής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης καθώς και τη σχέση μεταξύ αειφορίας και πολιτισμού. Ανεξαρτήτως του είδους των απόψεων των εκπαιδευτικών, η διερεύνηση σκιαγράφησε μια αξιοσημείωτη ασυμφωνία μεταξύ των καταγεγραμμένων απόψεων και των αντίστοιχων πρακτικών. Για την προκύπτουσα ασυμφωνία φάνηκε πως ευθύνονται τόσο ενδογενείς όσο και εξωγενείς παράγοντες. Από τη μια εννοιολογικοί παράγοντες, όπως είναι οι στενές αντιλήψεις και τα ανθεκτικά στερεότυπα, και από την άλλη λειτουργικοί και πρακτικοί παράγοντες, όπως είναι οι πολιτικές, το αναλυτικό πρόγραμμα και το ωρολόγιο πρόγραμμα, η προετοιμασία που απαιτείται, το είδος και ο βαθμός καθοδήγησης και επιμόρφωσης, οι περιορισμοί του χώρου, η ύπαρξη ή όχι προσχεδιασμένου εκπαιδευτικού προγράμματος, ο βαθμός ενημέρωσης και το οικονομικό κόστος, φαίνεται να επιδρούν στην πρόθεση των εκπαιδευτικών για διάχυση της Εκπαίδευσης για την Αειφορία μέσω της Μουσειακής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Επιδιώκοντας την αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων, η παρούσα μελέτη καταθέτει ολοκληρωμένες και πρακτικά εφαρμόσιμες προτάσεις, μέσω των οποίων ενημερώνονται πολιτικές και πρακτικές που σχετίζονται με πανεπιστημιακά ιδρύματα, Υπουργεία Παιδείας και μουσεία. Συμβάλλει έτσι στην τροποποίηση και επικαιροποίηση των υφιστάμενων πολιτικών αλλά και στη χάραξη νέων, οι οποίες με τη σειρά τους θα τροφοδοτήσουν τις αντίστοιχες πρακτικές, έτσι ώστε αυτές να είναι συμβατές με τις σύγχρονες θεωρίες περί αειφορίας, περιβάλλοντος και πολιτισμού στην εκπαίδευση.