Η αφίσα ως φορέας του ιστορικό-πολιτιστικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη, στο γύρισμα του 20ου αιώνα

Abstract

Αν περιγράψουμε την αφίσα σαν μέσο διαφήμισης και προπαγάνδας, τότε μπορεί να συμπεράνουμε ότι είναι μια δευτερεύουσα μορφή τέχνης, αφού η τέχνη είναι πρωταρχικά δημιουργία και μετά επικοινωνία. Δεν μπορούμε όμως να αγνοήσουμε το γεγονός ότι οι αρχικές αφίσες είχαν μια περίεργη σχέση με τη ζωγραφική. Όταν λέμε αφίσα, εννοούμε κάθε λιθογραφική εκτύπωση που μπορεί να περιέχει εικόνες, λεζάντες, φωτογραφία ή σκίτσο. Η αφίσα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν η εξέλιξη των τυπωμένων διαφημίσεων των σελίδων, που μέχρι τότε λόγω του μικρού μεγέθους τους, τις καθιστούσε δύσκολο να τις ονομάσεις αφίσες. Οι επίπεδες επιφάνειες, οι ασύμμετρες συνθέσεις, τα ρέουσα περιγράμματα και η εκφραστική τυπογραφία σαν μέρος της όλης σύνθεσης είναι τα κύρια της χαρακτηριστικά. Στο λεγόμενο fin de siècle (τέλη 19ου αιώνα και αρχές 20ου), η αφίσα χρησιμοποιείται ευρέως από τον Jules Chéret, ο οποίος ευθυνόταν και για τις τεχνολογικές εξελίξεις στη μηχανική πρέσα, οι οποίες βοήθησαν την αφίσα να αναπτυχθεί. Οι καλλιτέχνες της εποχής βρίσκουν το μέσο της αφίσας σαν ένα εύκαιρο σημείο άμεσης επικοινωνίας με το κοινό, μεταδίδοντας εύκολα μηνύματα και ιδέες. Μερικοί απ’ αυτούς τους καλλιτέχνες ήταν οι: Jules Chéret, Henri de Toulouse-Lautrec, Gustav Klimt, Alphonse Mucha, και Eugene Grasset. Ο νέος νόμος στη Γαλλία που αφορά την Ελευθερία του Τύπου, το 1881, δίνει την ελευθερία στην ανάρτηση διαφημιστικών πινακίδων σχεδόν παντού και προκαλεί την έκρηξη της αφίσας. Στο γύρισμα του 19ου αιώνα, το σημαντικότερο κίνημα είναι αυτό της Art Nouveau, που επηρέασε αρχικά την αρχιτεκτονική και τη διακοσμητική και ήταν επηρεασμένο από τα φυσικά κυρίως στοιχεία και τον ιαπωνισμό. Οι αφίσες γενικά είχαν άμεση σχέση με της μοντέρνες τάσεις της διακοσμητικής και χρησιμοποιούσαν γλώσσα προσιτή σε όλους. Οι αφίσες συσχετίστηκαν ακόμη και με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα πολιτικά δρώμενα της εποχής. Την περίοδο του πολέμου, οι αφίσες κατευθύνθηκαν προς σε κάτι καινούργιο, που δεν αφορούσε το εμπόριο και v τη διαφήμιση και χωρίστηκαν σε τρεις κατηγορίες: τις αφίσες για στρατολόγηση εθελοντών για τον πόλεμο, τις αφίσες για να μαζέψουν χρήματα σα δάνειο για το σκοπό αυτό και τις αφίσες που παρουσίαζαν τις φρικαλεότητές του. Η τελευταία αυτή κατηγορία δεν ακολουθούσε την καθορισμένη φόρμουλα της αφίσας με τα ελκυστικά design, τις όμορφες γυναίκες και τα φωτεινά χρώματα. Υιοθετώντας τα στοιχεία των μικρών διαφημίσεων των βιβλίων, με τα απλά μοτίβα και τις συνθέσεις που μπορούσες εύκολα να συγκρατήσεις, η αφίσα σαν ένα avant-garde μέσο για την εποχή της, αρχίζει να εξελίσσεται και να καταλήγει σ’ αυτό που έχουμε μέχρι σήμερα – ένα φορμαλιστικό μέσο οπτικής στενογραφίας με το οποίο ο καλλιτέχνης μπορεί να μεταδώσει μηνύματα τα οποία αφορούν τομείς, όπως τα κοινωνικά, τα πολιτικά ή τη διαφήμιση.