Δυναμικό,προέλευση και χρήσεις της βιομάζας ξυλείας στην Κύπρο και αξιολόγηση των κοινωνικών ,οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων

Abstract

Στην Κύπρο, εδώ και πολλά χρόνια, η βιομάζα ξυλείας χρησιμοποιείται στον οικιακό τομέα (κυρίως με τη μορφή καυσόξυλων) για μαγείρεμα, θέρμανση χώρων και νερού, με σκοπό την εξοικονόμηση της κατανάλωσης των ορυκτών καυσίμων αλλά και λόγω παράδοσης. Σχεδόν το 63% των νοικοκυριών των ορεινών κοινοτήτων έχουν παραδοσιακού τύπου τζάκι με χαμηλό βαθμό απόδοσης (10-25%). Κατά την καύση του ξύλου εκπέμπονται αέριοι ρύποι όπως CO (μονοξείδιο του άνθρακα) και αιωρούμενα σωματίδια, τα οποία είναι επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία και συνεισφέρουν στην επιβάρυνση της ποιότητας του εσωτερικού και εξωτερικού αέρα του περιβάλλοντος. Στην παρούσα Διπλωματική Εργασία (Δ.Ε.) προσδιορίζονται οι κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις (θετικές ή/και αρνητικές) από τη χρήση της στερεής βιομάζας ξυλείας στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, γίνεται διευκρίνηση της ποσότητας της χρήσης βιομάζας ξυλείας στα νοικοκυριά, η εξεύρεση των πηγών προμήθειας της ξυλείας και η καταγραφή της κοινωνικοοικονομικής πτυχής αυτής της δραστηριότητας με την συμπλήρωση ειδικά σχεδιασμένων ερωτηματολογίων. Επιπλέον, αποτυπώνονται οι χρόνιες πρακτικές και οι γνώσεις των κατοίκων των ορεινών κοινοτήτων σχετικά με τη βιομάζα ξυλείας. Ακόμη, συμπεριλήφθηκαν μετρήσεις ποιότητας του αέρα οι οποίες συνέβαλαν στην αποτίμηση της πραγματικής ποιότητας του αέρα στο τυπικό κυπριακό νοικοκυριό. Στο πρώτο κεφάλαιο, το οποίο αφορά την παραγωγή ενέργειας από βιομάζα ξυλείας στις οικίες, παρουσιάζονται οι διάφορες μορφές βιομάζας ξυλείας που χρησιμοποιούνται, καθώς επίσης και οι τεχνολογίες αξιοποίησης της βιομάζας ξυλείας για παραγωγή θερμότητας. Επιπλέον, συμπεριλαμβάνονται πληροφορίες για τη χρήση της βιομάζας ξυλείας στην Κύπρο και το διαθέσιμο δυναμικό φυτικής βιομάζας του νησιού. Το δεύτερο κεφάλαιο έχει τίτλο «Περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές πτυχές της χρήσης βιομάζας ξυλείας» και συμπεριλαμβάνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση της ξυλείας, όσον αφορά την ατμοσφαιρική επιβάρυνση και τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, καθώς επίσης και κάποια μέτρα πολιτικής για την ενθάρρυνση της χρήσης βιομάζας ξυλείας. Ακολούθως, στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη διεκπεραίωση της έρευνας, ο σχεδιασμός του ερωτηματολογίου και τα όργανα που v χρησιμοποιήθηκαν για τη μέτρηση των συγκεντρώσεων των αέριων ρύπων εντός και εκτός των οικιών. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που λήφθηκαν από τις ερωτήσεις των ερωτηματολογίων και τις επιτόπου μετρήσεις των συγκεντρώσεων των αέριων ρύπων με πίνακες και γραφήματα. Μέσα από το ερωτηματολόγιο φάνηκε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων των ορεινών κοινοτήτων της Κύπρου είναι συνταξιούχοι, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, δεν είναι ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά θέματα και ο κυριότερος λόγος που χρησιμοποιούν βιομάζα ξυλείας για θέρμανση είναι ο οικονομικός και για λόγους παράδοσης. Οι μετρήσεις των συγκεντρώσεων των αέριων ρύπων δείχνουν την συνεισφορά της καύσης ξυλείας στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Επίσης, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα από το στατιστικό πρόγραμμα SPSS που χρησιμοποιήθηκε για την επεξεργασία των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τα ερωτηματολόγια. Με τη χρήση του πιο πάνω προγράμματος κατέστη δυνατός ο καθορισμός των μεταβλητών οι οποίες παρουσιάζουν στατιστική ασχέση μεταξύ τους. Το πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζει την ανάλυση των στατιστικών αποτελεσμάτων, καθώς και γραφικές παραστάσεις με τους εκπεμπόμενους ρύπους του κάθε συστήματος ξεχωριστά. Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων φάνηκε ότι η ηλικία και το επίπεδο εκπαίδευσης έχουν σημαντικό αντίκτυπο όσον αφορά την ενημέρωση για περιβαλλοντικά θέματα. Ακόμη, παρατηρήθηκε το γεγονός ότι το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα και η πηγή του εισοδήματος επηρεάζει την επιλογή καυσίμου για θέρμανση. Από τα γραφήματα παρατηρείται ότι οι ξυλόσομπες είχαν τις μεγαλύτερες εκπομπές λόγω παλιάς τεχνολογίας ενώ τα ενεργειακά τζάκια ήταν αυτά παρουσίασαν τις χαμηλότερες τιμές. Τέλος, στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζονται συνοπτικά τα συμπεράσματα, όπως προκύπτουν από την ανάλυση των απαντήσεων του ερωτηματολογίου και από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά σε εισηγήσεις για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων από τη χρήση βιομάζας ξυλείας στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, μέσα από την παρούσα μελέτη επισημένεται η ανάγκη για προώθηση επιχορηγήσεων, ούτως ώστε να γίνει δυνατή η μετατροπή των παραδοσιακών τζακιών σε ενεργειακά. Επιπλέον, η χρήση νέων μορφών καυσίμων από ξύλο (όπως συσσωματώματα βιομάζας, μπριγκέτες κτλ) μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά τόσο στην εξοικονόμηση της πρώτης ύλης όσο και στη βελτίωση της ποιότητας του εσωτερικού και εξωτερικού αέρα.