Διερεύνηση των γνώσεων και στάσεων των Νοσηλευτών για την Οξεια Συγχυση / Παραληρημα

Abstract

Εισαγωγή: Η οξεία σύγχυση / παραλήρημα αποτελεί την πιο κοινή έκτακτη ανάγκη θεραπείας σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (ηλικίας > 60 ετών), τα οποία νοσηλεύονται στο νοσοκομείο και μπορεί να επιφέρει σοβαρές συνέπειες. Λόγω της ανησυχίας, των ψευδαισθήσεων και παραισθήσεων που έχει ο ασθενής με παραλήρημα, βραχυπρόθεσμα φαίνεται να διατρέχει κίνδυνο η ασφάλεια του, ενώ μακροπρόθεσμα μπορεί να καταλήξει σε μόνιμη έκπτωση της νοητικής λειτουργίας. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση τoυ επιπέδου γνώσεων και στάσεων των νοσηλευτών που εργάζονται στα δημόσια νοσηλευτήρια της Κύπρου για τους ασθενείς με οξεία σύγχυση / παραλήρημα. Υλικό και Μέθοδος: Ο σχεδιασμός της μελέτης είναι περιγραφικός - συσχέτισης. Τον πληθυσμό στόχο της μελέτης αποτέλεσαν όλοι οι νοσηλευτές που εργάζονταν στα τμήματα στα οποία νοσηλεύονται ασθενείς με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης παραληρήματος (Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, Ορθοπεδικά, Χειρουργικά και Παθολογικά τμήματα και Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών και Ατυχημάτων) σε όλα τα δημόσια νοσηλευτήρια της Κύπρου (Ν=835). Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το Nurses Knowledge of Delirium των Hare et al. για την αξιολόγηση των γνώσεων, ενώ για τη διερεύνηση των στάσεων, λόγω μη ανεύρεσης ενός κατάλληλου για το σκοπός της έρευνας έγκυρου και αξιόπιστου ερωτηματολογίου, αναπτύχθηκε το ATOD (Attitude Tool of Delirium). Η ανάπτυξη του ερωτηματολογίου στάσεων περιελάμβανε 4 στάδια: α) προσδιορισμός περιεχομένου β) ανάπτυξη περιεχομένου γ) αξιολόγηση περιεχομένου με εγκυρότητα όψεως και εγκυρότητα περιεχομένου δ) αξιολόγηση των ψυχομετρικών ιδιοτήτων με αξιοπιστία εσωτερικής συνέπειας, αξιοπιστίας δοκιμασίας – επαναδοκιμασίας, καθώς επίσης και αξιολόγηση της εγκυρότητας δομής με παραγοντική ανάλυση (factor analysis). Στα πλαίσια της έρευνας πραγματοποιήθηκε πιλοτική μελέτη σε δείγμα 237 νοσηλευτών, με στόχο την περαιτέρω αξιολόγηση της εγκυρότητας και αξιοπιστίας των εργαλείων και εντοπισμό πιθανών προβλημάτων κατά την διεξαγωγή της μελέτης. Οι στατιστικές δοκιμασίες περιλάμβαναν περιγραφική και συμπερασματολογική στατιστική με παραμετρικές (t-test, ANOVA, συντελεστή συσχέτισης Pearson) και τη δοκιμασία Χ2. Επιπλέον, έγινε μια συνολική ανάλυση παλινδρόμησης (regression analysis) των στάσεων, ως εξαρτημένη μεταβλητή, με τις γνώσεις και τα δημογραφικά στοιχεία ως ανεξάρτητες μεταβλητές. Αποτελέσματα: Οι συμμετέχοντες στη έρευνα ήταν 558 νοσηλευτές (ποσοστό ανταπόκρισης 67%). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το επίπεδο γνώσεων των νοσηλευτών ήταν χαμηλό. Συγκεκριμένα, στο ερωτηματολόγιο γνώσεων, στις 25 από τις 36 ερωτήσεις που σχετίζονταν με το παραλήρημα, οι νοσηλευτές στην πλειονότητά τους απάντησαν λανθασμένα ή ότι δεν γνώριζαν (ΔΕ<50%). Ο μέσος όρος ορθών απαντήσεων ανήλθε στο 42,2%. Χαμηλό ήταν το επίπεδο, τόσο στην συνολική κλίμακα 36 ερωτήσεων όπου MT= 15,14, ΤΑ=5,28, αλλά και στις 3 υποκλίμακες. Στην κατηγορία για τα εργαλεία μέτρησης του παραληρήματος (7 ερωτήσεων), η μέση τιμή ήταν 2,90 (ΤΑ=1,33) και στην κατηγορία για την παρουσία παραληρήματος παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη παραληρήματος (28 ερωτήσεων) η μέση τιμή ήταν 11,88 (ΤΑ=4,54). Στην κατηγορία ορισμός, σε ερώτηση πολλαπλής επιλογής για τον ορισμό του παραληρήματος και τα συμπτώματα που το περιγράφουν και το προσδιορίζουν καλύτερα, μόνο 38% των συμμετεχόντων απάντησαν ορθά. Άξιο αναφοράς ότι μόνο 1 στους 4 συμμετέχοντες είχε δώσει λανθασμένη απάντηση σε περισσότερες από 16 ερωτήσεις και ότι το 23% των συμμετεχόντων είχε κάτω από 9 ορθές απαντήσεις. Επιπλέον, επιβεβαιώνεται η μη ύπαρξη θετικών στάσεων για την οξεία σύγχυση/παραλήρημα. Στο ερωτηματολόγιο στάσεων από τις 23 ερωτήσεις, σε πενταβάθμια κλίμακα Likert, στις 14 οι νοσηλευτές είχαν ποσοστό θετικών στάσεων κάτω από 50% και μόνο στις 9 ερωτήσεις φαίνεται να είχαν θετική στάση. Η μέση τιμή στην συνολική κλίμακά ήταν 3,21 (ΤΑ= 0,50). Τα μεγαλύτερα ποσοστά αρνητικής στάσης ήταν σε ερωτήσεις από διαφορετικούς παράγοντες. Στον παράγοντα συναίσθημα οι νοσηλευτές αναφέρουν ότι δεν αισθάνονται άνετα να νοσηλεύουν ασθενείς με οξεία σύγχυση / παραλήρημα (57,3%), (ΜΤ=2,27, ΤΑ=1,02) και αυτό επιβεβαιώνεται και στον παράγοντα συμπεριφορά, όπου λιγότεροι από τους μισούς (47,7%) δήλωσαν ότι αποφεύγουν τους ασθενείς με οξεία σύγχυση /παραλήρημα κατά τη βάρδια τους. Επιπλέον σε δηλώσεις στον παράγοντα αντίληψη, αναφέρουν πως δεν υποψιάζονται ότι μπορεί να υπάρχει κάποιο άλλο πρόβλημα και ένας ηλικιωμένος ασθενής παρουσιάσει οξεία σύγχυση (62,9%), (ΜΤ=2,42, ΤΑ=0,94), ενώ θεωρούν ότι η χρήση των φυσικών περιορισμών σε ασθενείς με οξεία σύγχυση/παραλήρημα είναι απαραίτητη (57%), (ΜΤ=2,38, ΤΑ=0,91). Αξιό αναφοράς ότι μόνο το 10% των συμμετεχόντων απάντησε ότι δεν χρησιμοποιεί τον φυσικό περιορισμό για την ανησυχία του ασθενή. Όσο αφορά τις αναλύσεις συσχέτισης, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι γνώσεις και οι στάσεις των νοσηλευτών σχετίζονται μεταξύ τους (p=0,56, r2=0,31). Παράγοντες που επηρέασαν το επίπεδο γνώσεων ήταν το φύλο, οι γυναίκες είχαν καλύτερη βαθμολογία (p=0,030), η κατοχή μεταπτυχιακού τίτλου και ο χώρος / τμήμα εργασίας. Στη συνολική κλίμακα, οι νοσηλευτές ΜΕΘ είχαν στατιστικά μεγαλύτερη γνώση (ΜΤ=16,85) σε σχέση με τους νοσηλευτές που εργάζονται σε άλλα τμήματα (p<0,001). Παράγοντες που επηρέασαν τις στάσεις των νοσηλευτών ήταν ο χώρος / τμήμα εργασίας. Post hoc έλεγχοι έδειξαν ότι νοσηλευτές στην ΜΕΘ (ΜΤ=3,17) είχαν στατιστικά πιο θετική στάση στον παράγοντα «αντιλήψεις» σε σχέση με τους νοσηλευτές στο Παθολογικό Τμήμα (ΜΤ=3,02, p=0,024). Στα πλαίσια της μελέτης αυτής αναπτύχθηκε εργαλείο αξιολόγησης των στάσεων των νοσηλευτών για τη οξεία σύγχυση / παραλήρημα, το ATOD, το οποίο αποτελείται από 23 ερωτήσεις οι οποίες κατατάσσονται σε 3 θεματικές κατηγορίες (αντίληψη, συμπεριφορά και συναίσθημα με αντίστοιχη εξήγηση διακύμανσης κάθε κατηγορίες στο 37,03%, 12,79%, 5,65% και eigenvalue 2,33). Η αξιοπιστία του εργαλείου με την χρήση του Cronbach’s alpha ήταν ικανοποιητική (α=0,89). Συμπεράσματα: Το χαμηλό επίπεδο γνώσεων και μη ύπαρξη θετικών στάσεων των νοσηλευτών για την οξεία σύγχυση / παραλήρημα συνάδουν με τα ευρήματα παρόμοιων μελετών όπως έχουν δημοσιευτεί στη διεθνή βιβλιογραφία με αποτέλεσμα οι νοσηλευτές να μην μπορούν να αναγνωρίσουν το παραλήρημα ειδικά στα ηλικιωμένα άτομα με επικίνδυνες επιπτώσεις στην έκβαση της νόσου. Επίσης οι αρνητικές στάσεις των νοσηλευτών φαίνεται να συνάδουν με τις γενικότερα αρνητικές στάσεις των νοσηλευτών κατά των ηλικιωμένων σύμφωνα με την επικρατούσα επιστημονική βιβλιογραφία, οι οποίες επηρεάζουν τη φροντίδα. Αναφορικά με τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων φαίνεται ότι οι νοσηλευτές που είχαν εξειδίκευση ή ήταν κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου είχαν καλύτερες γνώσεις από αυτούς που δεν είχαν και αυτό πιθανό να οφείλετε στην κατάρτιση που είχαν λάβει κατά την μεταβασική τους εκπαίδευση. Επιπλέον οι εργαζόμενοι σε ΜΕΘ φάνηκε να έχουν καλύτερες γνώσεις και θετικότερες στάσεις από το υπόλοιπο προσωπικό και αυτό πιθανό να οφείλεται στην εμπειρία των νοσηλευτών ΜΕΘ. Από τα αποτελέσματα, διαφαίνεται η ανάγκη για εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για βελτίωση του επιπέδου των γνώσεων και στάσεων των νοσηλευτών, την ενδυνάμωση και ευαισθητοποίησή τους για τους ασθενείς με την οξεία σύγχυση/παραλήρημα. Υποστηρικτική θα ήταν η εισαγωγή προγραμμάτων συνεχούς εκπαίδευσης σε όλους τους νοσηλευτές, ανά τακτά χρονικά διαστήματα αναφορικά με την εκτίμηση και την φροντίδα των ασθενών που εμφανίζουν παραλήρημα, για την ορθή αντιμετώπισή του. Το Εργαλείο μέτρησης των στάσεων για το παραλήρημα (ATOD), είναι ένα αξιόπιστο και έγκυρο εργαλείο για την αξιολόγηση των στάσεων απέναντι στο παραλήρημα και τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μελλοντικούς ερευνητές με ασφάλεια.