Βιβλιογραφική ανασκόπηση κατάλοιπων ενεργών φαρμακετυικών συστατικών και των επιδράσεων τους στο περιβάλλον

Abstract

Τα ενεργά φαρμακευτικά συστατικά αποτελούν ουσίες στις οποίες βασίζονται οι κύριες λειτουργίες ενός φαρμακευτικού προϊόντος και σκοπό έχουν την διάγνωση, τη θεραπεία και το μετριασμό ή πρόληψη μιας νόσου στον άνθρωπο ή στα ζώα. Κατά τη κατανάλωση φαρμακευτικών προϊόντων υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα μέρος τους μεταβολίζεται ενώ το υπόλοιπο διατηρεί την αρχική του μορφή ως ενεργό φαρμακευτικό συστατικό, με αποτέλεσμα την απέκκριση του από τον ανθρώπινο οργανισμό στο υδάτινο περιβάλλον μέσω αποχετευτικών διόδων. Τα ενεργά φαρμακευτικά συστατικά μπορούν επίσης να καταλήξουν στο υδάτινο περιβάλλον ακόμα και από τα αρχικά στάδια δημιουργίας ενός φαρμακευτικού προϊόντος. Κάθε ενεργό φαρμακευτικό συστατικό είναι σχεδιασμένο ώστε να επιφέρει μια βιολογική επίδραση. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ερωτήματα αναφορικά με τις επιδράσεις που προκαλούν τα συστατικά αυτά στους οργανισμούς του περιβάλλοντος στο οποίο καταλήγουν. Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας, ήταν η διερεύνηση της ύπαρξης κατάλοιπων ενεργών φαρμακευτικών συστατικών και των επιπτώσεων τους στο περιβάλλον ανα το παγκόσμιο. Οι περισσότερες έρευνες που έγιναν για την μελέτη του παραπάνω ερωτήματος τείνουν να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα ενεργά φαρμακευτικά συστατικά και ομάδες ουσιών όπως το αναλγητικό ακεταμινοφένη, το αντιφλεγμονώδες ιμπουπροφένη και δικλοφενάκη. Υπάρχουν αρκετές ομάδες ουσιών και ενεργά φαρμακευτικά συστατικά που υπολείπονται τοξικολογικά δεδομένα για προσδιορισμό της επικινδυνότητας τους στο περιβάλλον. Η μελέτη του παραπάνω ερωτήματος δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ παρουσιάζονται ελλείψεις τοξικολογικών δεδομένων για ορισμένα ενεργά φαρμακευτικά συστατικά. Πραγματοποιήθηκε βιβλιογραφική ανασκόπηση αξιοποιώντας επιστημονικά άρθρα και βάσεις δεδομένων. Σημαντική κρίθηκε η αξιοποίηση της βάσης δεδομένων Toxplanet στην ανάκτηση πληροφοριών αναφορικά με την επίδραση κάθε ενεργού φαρμακευτικού συστατικού σε μικροοργανισμούς. Μελετήθηκαν συνολικά 15 κατηγορίες φαρμακευτικών ουσιών (ομάδες ουσιών), στις οποίες ανήκουν 49 ενεργά φαρμακευτικά συστατικά. Τα κριτήρια με τα οποία έγινε η επιλογή των άρθρων ήταν (i) η χρονολόγηση του άρθρου, (ii) ο δείκτης απήχησης κάθε επιστημονικού περιοδικού και (iii) η προέλευση της έρευνας κάθε άρθρου (χώρα εκπόνησης έρευνας). Μέσω στατιστικής ανάλυσης υπολογίστηκε η ομάδα ουσιών που έφερε την μέγιστη συχνότητα η οποία ήταν η κατηγορία των αντιβιοτικών – αντιμικροβιακών με ποσοστό ανίχνευσης 24,5% (σύνολο 51 άρθρων) και το ενεργό φαρμακευτικό συστατικό με την μεγαλύτερη συχνότητα ήταν το αντιφλεγμονώδες ιμπουπροφένη το οποίο βρέθηκε στην ίδια θέση με το αναλγητικό ακεταμινοφένη, με ποσοστό ανίχνευσης 10,2% από τις συνολικές 177 ανιχνεύσεις αντίστοιχα. Μέγιστη τιμή μέσης συγκέντρωσης τόσο στο εισερχόμενο όσο και στο εξερχόμενο ρεύμα λυμάτων σταθμών επεξεργασίας έφερε το αναλγητικό ακεταμινοφένη με τιμές συγκέντρωσης 11595 ± 2892 ng/L και 54021 ± 178983 ng/L αντίστοιχα. Την ελάχιστη τιμή συγκέντρωσης ενεργού φαρμακευτικού συστατικού κατά την βιβλιογραφική ανασκόπηση είχε το αντιφλεγμονώδες κετοπροφένη με συγκέντρωση 0.67 ng/L ενώ την μέγιστη καταγεγραμμένη συγκέντρωση έφερε το αναλγητικό ακεταμινοφένη με τιμή 675000 ng/L. Το συμπέρασμα που προέκυψε από αυτή την βιβλιογραφική ανασκόπηση, είναι το γεγονός πως οι φαρμακευτικές ουσίες εισέρχονται στο περιβάλλον και φέρουν αρνητική επίδραση σε αυτό, όπως επιβεβαιώθηκε από τα δεδομένα εισερχόμενων και εξερχόμενων λυμάτων 51 σταθμών επεξεργασίας καθώς και από έρευνες από τις οποίες επαληθεύεται η επίδραση αυτή σε διάφορους μικροοργανισμούς οι οποίοι αποτελούν βιοδείκτες.